बाँके, १४ साउन ।

बाँकेको नरैनापुर गाउँपालिकामा सञ्चालनमा आएको ग्रामीण अल्ट्रासाउन्ड सेवाले गर्भवती महिलाहरूको स्वास्थ्य परीक्षणलाई सहज र सुलभ बनाएको छ । पहिलेसम्म महँगो शुल्क तिर्दै बाहिरी स्वास्थ्य संस्थामा जानुपर्ने बाध्यता हटेपछि महिलाहरूले गर्भ अवस्थाको जानकारी गाउँमै पाउन थालेका छन् । यसले मातृ तथा शिशु मृत्युदर घटाउन महत्वपूर्ण सहयोग पुगेको स्थानीय स्वास्थ्यकर्मी र सेवाग्राहीले बताएका छन् ।

गाउँपालिकाका स्वास्थ्य शाखा प्रमुख नगेन्द्र कुमार शाहका अनुसार, अल्ट्रासाउन्ड प्रविधिबाट गर्भको अवस्था समयमै पत्ता लाग्ने भएकाले जटिल अवस्थामा मातृ–शिशु दुवैको ज्यान बचाउन सकिन्छ । “समयमै खतरा पहिचान गरेर उपचार गर्न सकिन्छ, जसले गर्दा शिशु र आमाको जीवन जोगिने सम्भावना धेरै हुन्छ” शाहले बताए ।हाल नरैनापुर–४ मा सञ्चालन भइरहेको यो सेवा ग्रामीण क्षेत्रमा पहिलो पटक ल्याइएको हो । सिअनमी लक्ष्मी गुरुङले सेवा प्रभावकारी रहेको बताउँदै भनिन्, “अल्ट्रासाउन्डले गर्भमा बच्चाको तौल, उमेर, प्लासेन्टाको अवस्था, एम्नियोटिक तरलको मात्रा र मुटुको धड्कनसमेत देखाउँछ ।

यति धेरै जानकारी गाउँमै पाउँदा हामीलाई निकै राहत भएको छ ।”सेवाको सुरुआतपछि महिलाहरूको अस्पताल जानको संख्यामा पनि वृद्धि भएको स्वास्थ्यकर्मीहरू बताउँछन् । गएको वर्षको असार मसान्तसम्म १,३८६ जना गर्भवती महिलाले सेवा लिइसकेको तथ्याङ्कले देखाउँछ कि ग्रामीण महिलाहरू यो सेवाबाट लाभान्वित भएका छन् । सेवा प्रभावकारी देखिएकाले गाउँपालिकाले अब सबै ६ वडामा विस्तार गर्ने तयारी गरेको छ ।नरैनापुर गाउँपालिका अध्यक्ष शैयद इस्तियाक अहमद शाहका अनुसार स्वास्थ्यलाई प्राथमिकतामा राखेर बजेट विनियोजन गरिएको छ । “हामीले गाउँमै भिडियो एक्सरे प्रविधिबाट गर्भ परीक्षण सुरु गर्दा महिलाहरूमा उत्साह देखिएको छ । यसले स्वास्थ्य चेतना बढाएको छ,” अध्यक्ष शाहले बताए ।

उनका अनुसार आगामी दिनमा थप मेसिनको व्यवस्थासहित अन्य मातृ–शिशु स्वास्थ्य कार्यक्रम पनि सञ्चालन गरिनेछ ।नरैनापुर–३ की २४ वर्षीया गर्भवती सरस्वती यादवले सेवा लिनुपछि आफूसँग भएको अनुभव यसरी सुनाइन्, “पहिले त बाँके अस्पताल जानुपर्ने हुन्थ्यो । खर्च लाग्थ्यो, एक्लै जान सकिन्थेन । अब त गाउँमै जाँच हुन्छ, श्रीमानको सल्लाह लिएर महिनैपिच्छे आउँछु ।” त्यस्तै, नरैनापुर–५ की जमिला खातुनले भनिन्, “पहिला पेट दुख्न थाल्यो भने घरमै बस्नुपर्थ्यो । अब त अल्ट्रासाउन्ड गरेर बच्चाको अवस्था हेर्न सकिन्छ । स्वास्थ्यकर्मीहरूले सबै कुरा बुझाउँछन् । हामीजस्ता अशिक्षित महिलालाई पनि बुझ्न सजिलो भएको छ ।” ग्रामीण स्तरमै सेवा सुरु भएपछि गर्भवती महिलाहरूको अस्पतालमा पहुँच बढेको र नियमित स्वास्थ्य परीक्षणमा सहभागी हुने दर बढ्दो छ । यो सेवाले महिलाहरूमा स्वास्थ्यप्रति सचेतना मात्र बढाएको छैन, सुरक्षित मातृत्वतर्फको यात्रामा पनि सकारात्मक परिवर्तन ल्याएको छ ।

नरैनापुरको यो पहलले ग्रामीण क्षेत्रका अन्य पालिकाहरूका लागि पनि उदाहरणीय बनेको छ । स्वास्थ्य पहुँच र सुरक्षाको आधार बलियो बनाउन यस्ता कार्यक्रमलाई दीर्घकालीन रूपमा सञ्चालन गर्नु अहिलेको आवश्यकता हो ।